رامین مولایی

سررانو آرسه-ترجمه رامين مولايى:گاه خواندن متن گفت وگويى تاريخ گذشته با روشنفكران و نويسندگان معاصر، پيرامون رويدادى جهانى كه در زمان انجام گفت وگو درحال انجام بوده است وتبعات آن تاريخ آينده جهان را دستخوش تحولاتى ناگزير نموده است كه امروز تنها پاره اى از آن ها را درك مى كنيم، مى تواند برايمان جالب و آموزنده باشد.كارلوس فوئنتس، نويسنده معاصر مكزيكى كه خوانندگان و علاقه مندان به ادبيات آمريكاى لاتين در ايران با آثار معروف او چون: آئورا، مرگ آرتميو كروز، . . . آشنايى دارند، سال گذشته در روزهاى آغاز حمله آمريكا و متحدانش به عراق، در طى سلسله سخنرانى هايش پيرامون گستره داستانسرايى در آمريكاى شمالى تحت عنوان كلى « پولياناى شب» كه در سانتاندر اسپانيا ايراد مى كرد، ضمن مصاحبه اى به ابراز نظر در مورد جنگ دوم خليج فارس و سياست هاى ايالات متحده در جهان پرداخت.

اكنون پس از گذشت يك سال و چند ماه از حمله آمريكا به عراق و تجربه تحولاتى فاجعه آميز در منطقه كه حاصل آن كشته و مجروح شدن عده پرشمارى از مردم بى گناه عراق و كشورهاى ديگر از جمله ايران و نيز نابودى كامل اقتصاد بى رمق و به غارت رفتن سرمايه هاى فرهنگى و نيز نفت عراق كه به قول بسيارى از صاحب نظران علت العلل پيدايى اين جنگ بوده است. مطالعه سخنان اين روشنفكر مكزيكى در كسوت نويسنده و نيز يكى از منتقدان سياست هاى آمريكا در جهان امروز، آن هم در زمان شروع اين بحران فرامنطقه اى مى تواند براى خواننده ايرانى اهل ادبيات و نيز سياست جالب توجه و براى سياستمداران وطنى غالباً بى تفاوت نسبت به ادبيات و نويسندگان معاصرمان آموزنده باشد.

•چرا پوليانا؟

پوليانا تجسم دختر خوشبختى است كه در پس ديدگاه خوشبينانه آمريكايى ها جاى دارد، آمريكايى هايى كه همواره نويسندگان بزرگ شان اين جامعه را به نقد كشيده اند، نقدى هنرمندانه كه همواره پابرجا بوده است. من از هاثورن شروع مى كنم و با ادگار آلن پو، ملويل، هنرى جيمز، مارك تواين، اسكات فيتز جرالد، اشتاين بك، جان دوس پاسوس و ديگران ادامه مى دهم. يك جلسه كامل را به ويليام فاكنر اختصاص مى دهم كه در شكل گيرى سير انديشه و نويسندگى من و ساير نويسندگان از جمله ماريو بارگاس يوسا تأثير بسزا و مهمى داشته است، در واقع اين مبحثى است پيرامون چارچوب و قالب نسل نويسندگان ما. هرچند كه در مورد من يكى جان دوس پاسوس نيز بسيار تأثيرگذار بوده است همان گونه كه ردپاى او را مى توان در «ناحيه بسيار شفاف» مشاهده كرد.

در پايان هم در باره ادبيات سياه از دو منظر متفاوت صحبت مى كنم، از نويسندگانى در اين طيف كه مورد توجهم هستند مانند جيمز بالدوين و ريچارد رايت و دسته اى ديگر مانند ريموند چندلر و دشيل هَمِت كه نويسندگانى پليسى نويس و كارآگاهى هستند و در همين رسته سياه قرار مى گيرند. اين بررسى را از منظر جغرافيايى هم پى مى گيرم كه از پورتوريكو آغاز مى گردد و « پريويت آى » لس آنجلس را هم دربرمى گيرد.

• شما علاوه بر نويسنده بودن يك ناظر دقيق سياست بين الملل نيز هستيد كه از نزديك با عمق زندگى و فرهنگ ايالات متحده آشناست، چرا كه دوران كودكى و بلوغ را در آن جا گذرانده ايد و نيز در دانشگاه هاى محل تدريس تان غالباً دوره هاى تحصيلى و سخنرانى هايى در اين باره به انجام رسانيده ايد. پس اكنون پهنه ادبيات را وامى گذاريم و از زمان حال مى گوييم. گمان مى كنيد كه جنگ عراق قابل اجتناب بود؟

من اصرار و تأكيد دارم كه بله كاملاً قابل اجتناب بود! آمريكايى ها از عواقب يازده سپتامبر در دنيا و حمايت جهانى در جنگ عليه تروريسم سود بردند. به علاوه و بنا به دلايلى كه توجيه ناپذيرند، پرزيدنت بوش ناگهان توجه جهان را به سمت صدام حسين كه ديكتاتور عاجز و قابل ترحمى بود منحرف كرد، چرا كه قادر نبود بن لادن و القاعده را در نقطه خاصى زمين گير و شناسايى كند. او سعى كرد تا حمله خود را با امكان وجود تسليحات شيميايى كشتار جمعى در عراق توجيه كند و عادلانه نشان دهد، سلاح ها و تجهيزاتى كه تاكنون پيدا نشده اند و به احتمال بسيار زياد وجود خارجى ندارند. از طرفى آن چه كه به نظرمن به واقعيت نزديك تر است اين كه عراق دومين ذخيره جهانى نفت است و حالا اين نفت توسط شركت هايى كه مرتبط با ديك چنى معاون رئيس جمهورى آمريكا هستند، خريدارى مى شود.

از سويى ديگر اين جنگ كه يك جنگ نفت كامل است محدوديت ها وناتوانى هاى امپراتورى آمريكا را بروز مى دهد، امپراتورى كه با به كارگيرى۱۶۳۰۰۰ نيروى مسلح نتوانسته است صلح را در عراق مستقر سازد. اما اسفناك اين كه از اين جنگ قابل پيش بينى مى شد جلوگيرى كرد ولى در سايه نبود يك عزم جهانى براى جلوگيرى از آن، اين گونه نشد. اين جنگ از قبل طراحى شده ما را دچار اغتشاش و هرج و مرج جهانى كرده است. من بسيار نگرانم، نگران از اين كه در عصر جهانى شدن كه براى دستيابى به آن ناگزير از پذيرش حقوق بشر هستيم ايالات متحده مايل به پذيرش و امضاى معاهده تشكيل «دادگاه جنايى جهانى» نيست، مطمئنا از اين رو كه گمان مى كند خود در آن مورد داورى و محاكمه قرارگيرد. البته به نظر من اين ترس بى مورد و غيرواقعى است چراكه اين دادگاه تنها در دومين بار تخطى از قوانين از سوى يك كشور تشكيل مى شود.

•آيا جنگ با خود آثار مثبتى هم به همراه داشته و براى مثال اين كه ما را آگاه سازد كه بايد نوع ارتباط و تعامل مان را با جهان سوم تغيير دهيم؟

اميدوارم، ولى شك دارم! شمال كشورهاى جنوب را به حساب نمى آورد و اين درنهايت تروريسم را تقويت مى كند. « لولا » رئيس جمهور برزيل و « كاردوسو » رئيس جمهور پيشين آرژانتين اعلام كرده اند كه در پس اين جنگ پيشرفتى براى كشورهاى جهان سوم ديده نمى شود.

•از پاافتادن صدام كه دشمن غيرمنطقى اسرائيل بود، آيا به تغيير موضع سوريه در مورد كشمكش فلسطين و اسرائيل كمك نمى كند؟

ارتباط زيادى ميان اين كشمكش و صدام وجود ندارد.آنجا مسئله اصلى ايجاد دولتى فلسطينى با مرزهايى مشخص و ضمانت هايى براى تأمين امنيت هر دو ملت است. اما تا زمانى كه يك فلسطين پاره پاره شده وجود دارد، صلح واقعى تحقق نخواهديافت، چراكه ادامه اين وضعيت گروه هاى تندرو فلسطينى را به انجام عمليات انتحارى موظف مى سازد.تا زمانى كه اراده اى مبنى بر تشكيل يك دولت ملى و تمام عيار فلسطينى وجود نداشته باشد وقوع چنين مسائلى قابل پيش بينى خواهند بود.

•اما آيا غرب مسيحى، مدرن و دموكراتيك مى تواند با جهان اسلام ماقبل مدرن كه در آن هنوز جدايى ميان دين و دولت رخ نداده است به تفاهم رسد؟

گمان مى كنم كه بله و در عمل پاره اى از كشورهاى عربى همچون عربستان سعودى با غرب به تفاهم رسيده اند. اما ما بايد بنيادگرايى را در هر دو طرف بررسى كنيم. براى مثال در ايالات متحده شصت ميليون نفر رسما در صف بنيادگرايان اعلام موجوديت كرده اند و آن هم تحت عنوان «نومحافظه كاران ». بايد بررسى شود كه به چه شيوه اى مى توان ملت هاى عربى را كه قرن ها در رأس قدرت هاى دنيا قرار داشتند مدرن كرد.اما يقينا نمى توان اين مدرنيزاسيون را با زور تحميل كرد بلكه بايد كه خودشان به دنبال ارتقاى سطح خود باشند.

•و در پايان اينكه اكنون سرگرم نوشتن چه هستيد؟

مشغول نوشتن « مريدان ناآرام » هستم، مجموعه اى از شش رمان كوتاه ( هر كدام ۵۰ تا ۶۰ صفحه مى شوند) كه روايتگر داستان هايى بيشتر توهمى اند تا خيالى.